HEUSDEN/WIJK EN AALBURG - Áls hij toch een keer op de fiets in de buurt komt van de Heusdense brug, dan stapt Cor Kuilboer altijd even af. Want hij kan nog altijd ‘enorm genieten’ van de brug over de Bergsche Maas die hij in de jaren tachtig ontwierp
Het bouwwerk oogt speels, te danken aan de manier waarop de tuien aan de pyloon zijn bevestigd. Dagelijks steken honderden fietsers via de brug de Bergsche Maas over. De enkele keer dat Cor Kuilboer - hij woont in Udenhout - tijdens een tochtje op het stalen ros in die contreien de brug aandoet, stapt hij tot leedwezen van zijn vrouw Karin altijd af. Even kijken hoe het bouwwerk erbij staat, en daar gaat wat tijd overheen. Het is heel begrijpelijk: het is zijn kindje, hij heeft het ontwerp gemaakt.
‘Geen uitblinker’
Dat Kuilboer (74) aan de tekentafel heeft gestaan voor de oeververbinding, had hij pakweg zestig geleden niet kunnen bevroeden. ,,Op de lagere school was ik zeker geen uitblinker. Ik ging naar het voortgezet lager onderwijs, want ik wilde timmerman worden. Daarna naar de lts in Alkmaar. Daar zag een leraar dat ik meer in mijn mars had, hij stimuleerde me om een extra cursus te doen. Zou ik naar de mts kunnen.” Uiteindelijk klom Cor hogerop: via de hts naar de TU Delft.
Op de mts verloor hij zijn belangstelling voor spijkers en hout. ,,Berekeningen maken van betonconstructies vond ik veel interessanter. Beton heeft me altijd geïntrigeerd. Je kunt er elke vorm van maken die je wil. Kwestie van goed wapenen en voorspannen.” En bruggen? ,,Pas veel later gingen me die fascineren.”
Begin jaren tachtig bereikt de brug bij Heusden, die in 1904 is aangelegd omdat de Bergsche Maas is gegraven, het einde van zijn levensduur. Er moet een nieuwe brug komen. Kuilboer: ,,Het idee was om de oude stalen brug te gebruiken voor de fietsers, de nieuwe voor gemotoriseerd verkeer. Een ingenieursbureau had een ontwerp gemaakt in beton. Daarbij was expliciet de voorwaarde aan verbonden dat die brug in de toekomst kon worden uitgebreid voor alle verkeer. Of dat met dit ontwerp wel mogelijk zou zijn, daar had de provincie zijn twijfels bij.”
Sporen verdiend
Bovendien dachten ze bij de provincie dat een stalen brug goedkoper zou zijn. Voor een second opinion werd aangeklopt bij de Directie Bruggen van Rijkswaterstaat, de werkgever van Kuilboer. Kuilboer, in Delft afgestudeerd op tuibruggen, wordt erbij gehaald. Hij had al aardig zijn sporen verdiend, was in die tijd druk met de realisatie van de één kilometer lange Zeeburgerbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal in de A10, rondweg om Amsterdam.
,,Ik ben er fanatiek ingedoken. Staal was voor de eerste fase een veel eenvoudiger constructie dan beton, dus een stuk goedkoper. Maar het betonontwerp kon je later makkelijker aanpassen. In de toekomst, als je een fietspad erbij zou willen maken, zou je er financieel beter uitspringen.” Uiteindelijk heeft dat de provincie overtuigd.
Stemmen van een gitaar
Overigens is het plan met twee bruggen er nooit gekomen. Volgens Kuilboer is dat de danken aan degelijk financieel beheer bij de provincie. ,,Die had door de jaren heen genoeg geld opzij gezet voor het vervangen van de oude brug. Het paste binnen het budget om één brug te maken voor alle verkeer. Bovendien had die oude brug nogal wat problemen opgeleverd, met vervelende ongelukken. Er is gedacht: laten we het maar meteen goed doen.” In 1987 begon de bouw; drie jaar later in gebruik genomen.
Doordat de tuien of kabels, bevestigd aan de pyloon, onder spanning staan dragen ze het brugdek. Toch levert het nogal wat uitdagingen op: elke kabel moet afgestemd zijn op de voorgaande om de stijfheid en de stabiliteit te garanderen. ,,Dat luistert heel nauw. Je kunt het vergelijken met het stemmen van een gitaar. Voer je spanning van de ene snaar op, dan zul je ook de andere aan moeten passen. Dus komt er heel veel rekenwerk bij kijken. De credits gaan altijd naar de ontwerper, maar die ingenieurs delen ook in dit succes. In dit verhaal vooral ingenieur Niek Kaptijn, een knappe kop.”
Roesten is uitgesloten
De tuien zijn cruciaal voor de brug. Ze zijn van staaldraad gemaakt, omwikkeld met kunststof huls. Maar er is meer: ,,In die huls zit zuurstof, waardoor het staal kan gaan oxideren. Om dat te voorkomen, zijn ze gevuld met beton. Want het beton heeft een hoge pH-waarde, waardoor roesten is uitgesloten.”
In een van de pylonen zit een deur. Dus zijn ze hol? ,,Jazeker. Er zit een trap in, dan kun je de tuiverankeringen op de bovenbalk van de pyloon controleren. De bovenbalk is ook hol en heeft een luik om naar buiten te gaan.”
Brug Zaltbommel
Kuilboer heeft ook de Martinus Nijhoffbrug bij Zaltbommel ontworpen. Maar in esthetisch opzicht kan die niet tippen aan die van Heusden. ,,Die kabels zitten aan de pylonen zelf verankerd. Niet naast elkaar, maar onder elkaar. Daardoor lopen al die kabels in één vlak. Bij de Heusdense brug zijn de tuien op de pyloon naast elkaar verankerd. Het denkbeeldig vlak door de kabels wordt daardoor gekromd.”
In overleg met de architect is besloten om de korte kabels aan de buitenkant van de bovenbalk te bevestigen, de lange in het midden. ,,Daardoor ontstaan er symmetrische figuren, en al die tuien vormen samen een soort omhulsel. Die zijn op zijn mooist als je rijdt. Het lijnenspel verandert voortdurend als je naar de brug toe rijdt. Aan de ene kant zie je een knoop omhoog lopen, aan de andere kant naar beneden. Al met al geeft dat een heel mooi esthetisch effect. Nog altijd kan ik er enorm van genieten.”
