Bruggenstichting

Beweegbare brug, waarvan het bewegende deel (het val) verticaal tussen torens omhoog en omlaag bewogen kan worden.

Hefbruggen zijn beweegbare bruggen waarbij grote doorvaartbreedten mogelijk zijn. De doorvaarthoogte wordt echter beperkt door de hefhoogte van het val. Het gewicht van het val wordt nagenoeg gecompenseerd door contragewichten die via omloopschijven boven in de heftorens met kabels aan de vier hoekpunten van het val zijn bevestigd. De krachten, nodig voor het bewegen van het val, blijven daardoor beperkt. Door te zorgen voor enig overgewicht van het val t.o.v. de ballast, ligt het val in gesloten positie stabiel en kan het door het weg- of spoorverkeer worden bereden. Ook zijn er zo nodig nog extra grendels aanwezig. Het val kan worden bewogen door met een lier bovenin de torens aan het val te trekken of door de contragewichten omlaag te trekken met lieren onderaan de heftorens of door de contragewichtschijven aan te drijven. Bij alle typen aandrijvingen worden voorzieningen  getroffen voor een goede gelijkloop van de hoekpunten, zodat het val tijdens bewegen horizontaal blijft. In veel gevallen zijn de bewegingswerken aan beide landhoofdzijden aan elkaar gekoppeld.

De in maart 2013 geopende Pont Jacques-Chaban-Delmas in Bordeaux is met een maximale dekhoogte van 53 meter de hoogste hefbrug van Europa. De hoogste hefbrug van Nederland is de nieuwe Botlekbrug uit 2015, die in geopende stand een doorvaarthoogte heeft van 45,6 meter.

In de Verenigde Staten zijn er hefbruggen die meer dan 60 meter boven het water gehesen kunnen worden.

Een beweegbare brug die in het horizontale vlak kan draaien om een verticale as.

De brug kan gelijkarmig of ongelijkarmig zijn. In het laatste geval wordt de korte arm t.b.v. het evenwicht extra geballast. Dit brugtype wordt zowel voor spoorbruggen als voor wegverkeersbruggen toegepast.
Om te kunnen draaien, rust de draaibrug op één punt: de taats of draaispil. De brug moet daarvoor in evenwicht zijn, hetgeen door ballasten kan worden bereikt. Grotere draaibruggen worden voor het evenwicht voorzien van steunrollen of –wielen die bij het draaien van de brug op de draaipijler over een ronde baan meedraaien.
In gesloten toestand gedraagt de draaibrug zich als een vaste brug. De brug rust dan met de twee uiteinden op de landhoofden en met zijn draaipunt op de taats.
Omdat de brugconstructie tijdens het draaien onder haar eigen gewicht doorbuigt,  wordt ervoor gezorgd dat de bruguiteinden bij het sluiten bóven de opleggingen op de landhoofden uitkomen. Bij grote bruggen wordt de brug allereerst vergrendeld, zodat hij niet meer kan draaien (vooral belangrijk bij spoorbruggen) en vervolgens worden beide uiteinden met een apart opzetmechanisme opgetild en op het niveau van de aansluitende weg of rails gebracht, waardoor het respectieve deel van het bruggewicht op de landhoofden komt te rusten en ook de mobiele belasting daarheen wordt afgevoerd. Bij sommige bruggen volstaat het om één uiteinde op te zetten, waardoor de brug licht over de spil kantelt en na het opzetten van één uiteinde, met beide uiteinden op de landhoofden komt te rusten (b.v. draaibrug Sluiskil). Er zijn overigens veel alternatieve manieren van opzetten, al dan niet in combinatie met het vergrendelen van de brug.

De basculebrug is eigenlijk een ophaalbrug zonder hameipoort en balans. De kleinste vorm van een basculebrug is de brug met oorgat, een opening van ongeveer 100 cm, die met een scharnierende plaat is afgedekt. Door die plaat op te lichten kan een schip met lange mast deze brug passeren.

Het val is aan één zijde langer gemaakt met een zogenaamde staart, aan het einde waarvan een ballastkist met ballast is aangebracht. De staart met ballastkist draait in een basculekelder, die onder de rijweg ligt. Deze draaiing wordt gerealiseerd door toepassing van een rondsel dat vastzit aan de staart en langs een cirkelvormige tandbaan loopt. Het rondsel wordt aangedreven door een electromotor en zal door het ronddraaien over de tandbaan lopen, waardoor het val in geopende stand wordt gebracht.

Een model van de brugaandrijving

Op de foto van het model van de brugaandrijving is het rondsel (ter plaatse van het lachebekje) dat aan de brug vastzit verwijderd. De rechter foto laat de situatie zien als de brug geopend is. De schelp (ook te zien als het rode deel op de foto van de tandbaan van de Van Brienenoordbrug) is dan linksom gedraaid ten opzichte van die op de foto links ten gevolge van het linksomdraaien van het rondsel als de brug gaat openen. Deze constructie bewerkstelligt een langzame start. Als het rondsel op de tandbaan komt begint de normale brugsnelheid. Op de foto links zit het rondsel rechtsonder (niet zichtbaar), de ballastkist is rechts op de foto.

Het andere uiterste van de aandrijving van een basculebrug is bijvoorbeeld de handbeweging van de Spanjaardsbrug in Rotterdam.

Tandwielkrans

Rondsel 1 wordt met een handslinger rondgedraaid en drijft tandwiel 2 aan.

Aan tandwiel 2 zit een rondsel 2 vast , dat op zijn beurt tandwiel 3 aandrijft.

Ronsel 3, dat vast zit aan tandwiel 3 drijft tandwiel 4 aan die op zijn beurt de tandkrans aandrijft en daardoor de brug opent of sluit.

Zo kan met een relatief kleine slingerkracht een zware brug worden bewogen.

De oudste vorm van een balkbrug is waarschijnlijk een enkele boomstam of balk over een kleine rivier of sloot. Hierop werden later variaties uitgevonden, zoals het gebruiken van twee balken (of boomstammen) met dwars daarover andere balken of planken, de bevloering. Deze vormen zijn in landelijke omgevingen nog steeds te zien tussen diverse weilanden onderling.

Om grotere waterlopen over te steken ontdekte men dat als men halverwege pijlers (rechtopstaande boomstammen) in het water kon zetten, een grotere afstand van oever tot oever kon overbruggen.

Later werden ook bruggen gebouwd waarover zelfs paard en wagen konden gaan. Tot op heden bestaan er nog veel balkbruggen.